Po przeczytaniu książki wytrawnego reportażysty Macieja Zaremby Bielawskiego „Dom z dwiema wieżami” chce się tylko pójść za słowami autora „że historia to suma zdarzeń, z których każdego można było uniknąć”. Lila i Oskar, ona ukrywająca się Żydówka, córka prawnika z Tarnowa, on pochodzący z zubożałej rodziny szlacheckiej, wywodzącej się od uczestników bitwy pod Grunwaldem, były jeniec oflagu, jednego z najbezpieczniejszych miejsc w czasie wojny. W 1946 roku postanowili żyć razem. Tytułowy dom ma więc dwie samotne wieże – matki i ojca.
Opowieść o własnym życiu autora i jego rodziny w czasach wojny, Polski Ludowej i antysemickiej propagandy 1968 roku oraz historiofilozoficzne rozważania o Europie Środkowo-Wschodniej. Powaga, dramat, humor i autoironia przeplatają się wzajemnie. Życie było możliwe, póki wpływy historii nie wymusiły stawiania pytań o przeszłość oraz odkrywanie rodzinnych losów (aż do czasów Polski sprzed I wojny światowej i międzywojnia). Mówienie o tym co przeżyli. Czy zupełnie inne mogłyby być losy rodziny Bielawskich oraz inaczej spisana byłaby ta poruszająca – osobista – opowieść autora?
„Czemu los musiał wysłać do Wersalu najzdolniejszego z polskich antysemitów, choć tylu było głupich, a jeszcze więcej ani takich, ani takich? W mojej fantazji Dmowski nie dojeżdża do Paryża. Podobno często chorował w dzieciństwie. Sanatoryjne łóżko, exit Dmowski. Ktoś inny w naszym imieniu podpisuje traktat wersalski, zabezpiecza granice, zostaje bohaterem narodowym i dożywotnim mężem opatrzności. Dmowski zostaje w cieniu, polski antysemityzm niczym się nie wyróżnia, my zostajemy w Polsce i ta książka nie zostaje napisana.”
Maciej Zaremba Bielawski, „Dom z dwiema wieżami”, przeł. ze szwedzkiego Mariusz Kalinowski, Wydawnictwo Karakter, 2018.
***
Maciej Zaremba Bielawski, syn Oskara Bielawskiego i Elżbiety z d. Immerdauer. Urodzony w Poznaniu. W 1969, na skutek antysemickiej kampanii komunistycznych władz PRL, razem z matką i dwoma młodszymi braćmi wyemigrował do Szwecji. Początkowo pracował jako pracownik budowlany, operator dźwigu, salowy w szpitalu. Studiował historię filmu, a w 1988 r. ukończył historię idei na Uniwersytecie Sztokholmskim. Jako dziennikarz rozpoczął pracę w 1981 r., gdy pod pseudonimem Maciej Zaremba pisał reportaże na temat Solidarności i sytuacji politycznej w ówczesnej Polsce, które publikowały m.in. szwedzkie dzienniki. W 1997 r. w serii reportaży nagłośnił sprawę przymusowej sterylizacji w Szwecji osób „niepożądanych”. Szerszą perspektywę tej sprawy ukazał w wydanej w 1999 r. w Szwecji książce „Higieniści: z dziejów eugeniki”. W Polsce ukazały się jego książki: „Polski hydraulik i inne opowieści ze Szwecji”, „Higieniści. Z dziejów eugeniki” i „Leśna mafia. Szwedzki thriller ekologiczny”. A ostatnio, autobiografia „Dom z dwiema wieżami” (Nagroda im. Kapuścińskiego, 2019).